Tây Du Ký, tác phẩm kinh điển của văn học Trung Hoa, không chỉ là một câu chuyện phiêu lưu kỳ thú mà còn là một hành trình tâm linh sâu sắc, chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa triết học và Phật giáo. Qua hành trình thỉnh kinh của thầy trò Đường Tăng, tác giả Ngô Thừa Ân đã khéo léo lồng ghép những bài học sâu sắc về tâm thức, bản ngã và sự giác ngộ. Trong Những lý ẩn trong Tây Du Ký, chúng ta sẽ cùng khám phá những ý nghĩa sâu xa ẩn chứa trong tác phẩm, từ câu chuyện chiếc thuyền không đáy đến các biểu tượng trong hành trình thỉnh kinh.
Hành trình thỉnh kinh của Đường Tăng không đơn thuần là một cuộc hành trình gian nan để lấy kinh Phật, mà còn là biểu tượng cho con đường tu hành đầy thử thách của con người. Đường Tăng, với ý chí kiên định và sự thuần khiết trong tâm hồn, đại diện cho khát vọng giác ngộ. Tuy nhiên, trên con đường đó, ông không thể đi một mình mà cần có sự đồng hành của ba đồ đệ, mỗi người tượng trưng cho một khía cạnh quan trọng của tâm thức con người.
Tôn Ngộ Không là hiện thân của trí tuệ và sức mạnh phi thường, nhưng nếu không được kiểm soát, trí tuệ có thể dẫn đến sự ngạo mạn và mất phương hướng. Vì thế, Ngộ Không dù tài giỏi nhưng vẫn phải chịu sự kiềm chế bởi vòng kim cô – một biểu tượng cho sự tiết chế và kỷ luật trong tu hành.
Trái ngược với sự minh triết của Ngộ Không, Trư Bát Giới lại là biểu tượng của dục vọng và lòng tham. Dù có tài phép nhưng Bát Giới thường bị cám dỗ bởi thức ăn, sắc đẹp và sự lười biếng, thể hiện những thử thách phổ biến mà con người phải vượt qua trong hành trình tu tập.
Sa Tăng, người ít được nhắc đến hơn so với hai huynh đệ kia, lại là hiện thân của lòng trung thành và sự nhẫn nhịn. Nếu như Ngộ Không tượng trưng cho trí tuệ và Bát Giới đại diện cho những ham muốn bản năng, thì Sa Tăng chính là đức tính kiên trì, một phẩm chất không thể thiếu trên con đường tu hành.
Không chỉ ba đồ đệ, mà ngay cả những yêu quái xuất hiện trên đường đi cũng mang ý nghĩa sâu sắc. Chúng không đơn thuần là những kẻ ngáng đường, mà còn là hình ảnh ẩn dụ cho các chướng ngại tâm linh, những ham muốn, sân hận và vô minh mà con người cần phải chiến thắng để đạt được giác ngộ.
Một trong những câu chuyện mang ý nghĩa triết học sâu sắc nhất trong Tây Du Ký chính là hình ảnh chiếc thuyền không đáy khi thầy trò Đường Tăng đến gần chùa Lôi Âm. Thoạt nhìn, một chiếc thuyền không có đáy dường như là điều phi lý – làm sao một con thuyền có thể trôi nổi trên nước mà không bị chìm? Nhưng chính nghịch lý này lại ẩn chứa một bài học lớn về sự từ bỏ bản ngã.
Thầy Huyền Trang ban đầu tỏ ra lo lắng khi đối diện với chiếc thuyền kỳ lạ này. Nỗi sợ hãi ấy phản ánh chính sự níu kéo của con người với cái "tôi" cũ, với những ràng buộc và chấp niệm chưa thể buông bỏ. Hình ảnh "thây ma trôi sông" trong câu chuyện này không đơn thuần là một hiện tượng kỳ bí, mà chính là biểu tượng của sự chết đi của bản ngã ích kỷ, mở đường cho một trạng thái giác ngộ cao hơn.
Người chèo đò xuất hiện trong câu chuyện, Bảo Tràng Quang Vương Phật, không phải ai khác mà chính là hiện thân của Phật pháp, dẫn dắt con người qua dòng sông sinh tử – biển khổ của cuộc đời – để tiến đến bờ giác ngộ. Điều đáng chú ý là Đường Tăng không tự mình nhảy xuống thuyền, mà phải nhờ Tôn Ngộ Không xô xuống. Điều này cho thấy rằng quá trình buông bỏ bản ngã không phải lúc nào cũng diễn ra một cách dễ dàng hay tự nguyện. Đôi khi, con người cần một sự thức tỉnh mạnh mẽ, thậm chí đau đớn, để có thể vượt qua những rào cản tâm lý của chính mình.
Trong Phật giáo, có một nguyên lý quan trọng: mỗi chúng sinh đều có Phật tánh – khả năng đạt đến giác ngộ tiềm ẩn bên trong. Tuy nhiên, Phật tánh ấy chỉ có thể bộc lộ khi con người biết buông bỏ bản ngã và những chấp trước trần tục.
Câu nói "Chúc mừng ngài đã qua sông" không chỉ đơn giản là lời chúc cho việc vượt qua một chướng ngại vật lý, mà còn là sự công nhận cho một bước tiến lớn trên hành trình tâm linh của Đường Tăng. Lúc này, ông không chỉ vượt qua một con sông, mà còn vượt qua chính nỗi sợ hãi và những ràng buộc trong tâm thức mình.
Chiếc thuyền không đáy, do đó, không chỉ là một phương tiện vận chuyển, mà còn là một phép ẩn dụ mạnh mẽ về lòng tin tuyệt đối vào Phật pháp. Chỉ khi con người dám bước lên chiếc thuyền ấy, dám buông bỏ những chấp niệm của bản thân, thì sự giác ngộ mới có thể thực sự xảy ra.
Bên cạnh câu chuyện về chiếc thuyền không đáy, Tây Du Ký còn chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc khác.
Mối quan hệ giữa thầy trò Đường Tăng chính là biểu tượng cho sự hòa hợp giữa trí tuệ, lòng từ bi và sự kiên trì – ba yếu tố không thể thiếu trên con đường đi đến giác ngộ.
81 kiếp nạn mà thầy trò phải trải qua không chỉ là những thử thách ngẫu nhiên, mà chính là hình ảnh của quá trình tu hành gian nan, nơi mỗi chướng ngại đều là một bài học, một cơ hội để rèn luyện bản thân.
Con đường đến Tây Trúc, cuối cùng, không đơn thuần chỉ là một chuyến hành trình địa lý, mà chính là biểu tượng cho con đường tâm linh. Đích đến không quan trọng bằng từng bước đi trên hành trình, và sự chuyển hóa diễn ra trong mỗi con người mới chính là ý nghĩa sâu xa nhất của cuộc hành trình thỉnh kinh.
Tây Du Ký là một tác phẩm vượt thời gian, không chỉ hấp dẫn bởi những tình tiết ly kỳ mà còn bởi chiều sâu triết lý mà nó chứa đựng. Câu chuyện về chiếc thuyền không đáy, hành trình thỉnh kinh đầy gian nan, cùng vô số những bài học ẩn giấu khác, đều nhắc nhở chúng ta rằng sự giác ngộ chỉ đến khi con người dám buông bỏ mọi chấp trước, vượt qua nỗi sợ hãi và đặt trọn niềm tin vào con đường mà mình đã chọn. Đây chính là lý ẩn sâu sắc nhất mà tác phẩm để lại cho hậu thế.